De betaalbaarheid van zorgverzekeringen staat onder toenemende druk. Voor het eerst in tien jaar stijgt het aantal wanbetalers weer, terwijl vooral jongeren en stadsbewoners worstelen met premiebetalingen. Tegelijkertijd komen zorgverzekeraars onder vuur te liggen vanwege onterecht in rekening gebrachte incassokosten. 

Stijgend aantal wanbetalers signaleert bredere problematiek 
Het aantal mensen dat hun zorgpremie niet kan betalen is gestegen naar 179.000 eind 2023, een significante toename ten opzichte van de 170.000 in 2022. Volgens Arjan Vliegenthart, directeur van het Nibud, is dit een verontrustend signaal: "Het niet betalen van de zorgpremie is een 'kanarie in de kolenmijn', omdat mensen deze rekening vaak als eerste laten liggen terwijl ze wel verzekerd blijven." 

Jongeren extra kwetsbaar 
Gerechtsdeurwaarder Flanderijn rapporteert circa 45.000 jongeren met betalingsachterstanden in hun bestand, met een jaarlijkse stijging van 1 à 2 procent. Opvallend is dat veel jongeren geen zorgtoeslag aanvragen uit angst deze later te moeten terugbetalen. Nancy Rijssel van Stichting Young Adults Life Coaching benadrukt: "Vanaf het moment dat jongeren 18 worden, is de zorgpremie het grootste probleem." 

Geografische verschillen en stadsproblematiek 
De problemen concentreren zich vooral in de grote steden:

• Rotterdam: 2,9% wanbetalers (hoogste percentage)
• Den Haag, Almere en Lelystad: significant boven landelijk gemiddelde van 1,2%

Omstreden boetesysteem onder vuur 
Wanbetalers krijgen momenteel een 'strafpremie' van 160,60 euro per maand, hoger dan de gemiddelde premie van 147 euro. Deze aanpak staat echter steeds meer ter discussie:

• De VNG pleit voor afschaffing van deze 'boete op armoede'
• Het CAK, dat de boetes int, is zelf tegen het systeem
• Schuldhulpverleners waarschuwen voor een negatieve spiraal

Nieuwe controverse: onterechte incassokosten 
Recent onderzoek toont aan dat zorgverzekeraars jarenlang onterecht incassokosten in rekening brachten. Jurist André Moerman constateert dat de vier grootste verzekeraars - samen goed voor 85% van de markt - hun voorwaarden te vaag formuleerden. Hoogleraar Charlotte Pavillon bevestigt dat rechters hierin één lijn trekken: verzekeraars mogen geen kosten in rekening brengen die afwijken van de wet. 

De weg uit betalingsproblemen 
De cijfers schetsen een zorgelijk beeld, maar er zijn concrete mogelijkheden om betalingsproblemen te voorkomen of aan te pakken. Zorgtoeslag blijkt een cruciale maar vaak onderbelichte oplossing - vooral jongeren laten deze steun regelmatig liggen uit onterechte angst voor terugbetaling. Een gesprek met de zorgverzekeraar in een vroeg stadium kan bovendien veel problemen voorkomen. De meeste verzekeraars zijn bereid om mee te denken over betalingsregelingen, zeker nu ze onder verscherpt toezicht staan vanwege hun incassobeleid. 

Voor wie al in de problemen zit, bieden gemeenten laagdrempelige schuldhulpverlening. Vooral in de grote steden, waar de problematiek het grootst is, zijn er speciale programma's ontwikkeld. Organisaties als Stichting ONSbank hebben bewezen dat gerichte ondersteuning werkt - hun aanpak heeft al vele jongeren geholpen uit de schulden te komen en zelfs geïnspireerd om anderen te helpen, zoals het voorbeeld van Layla Badoella laat zien.