De toegankelijkheid van de geestelijke gezondheidszorg (ggz) staat hoog op de agenda in 2024. Eind 2023 telde de Nederlandse Zorgautoriteit (NZa) bijna 100.000 wachtplekken in de GGZ. Omdat sommige mensen op meerdere wachtlijsten staan (ongeveer één op de vijf), gaat het naar schatting om 78.000 unieke patiënten. Deze situatie heeft geleid tot verschillende initiatieven van betrokken partijen om de wachttijden te verkorten. 

De cijfers achter de wachtlijsten 
De wachtlijstproblematiek treft vooral mensen met ernstige klachten, zoals trauma en depressieve stemmingsstoornissen. Meer dan de helft van de wachtenden moet langer wachten dan de Treeknorm van 14 weken. Deze situatie heeft niet alleen persoonlijke, maar ook maatschappelijke gevolgen: onderzoek van de VU Amsterdam toont aan dat elke maand extra wachttijd de kans op werkhervatting met 2 procentpunt verlaagt. 

Contractering en omzetplafonds 
Een belangrijk knelpunt ligt bij de contractering van zorgaanbieders. Volgens de Consumentenbond hebben verzekeraars slechts de helft van de beschikbare GGZ-zorgaanbieders gecontracteerd. Dit probleem wordt verder versterkt door omzetplafonds die zorgverzekeraars opleggen aan gecontracteerde instellingen. 

De praktijk van psychiater Mijke Lambregtse-van den Berg illustreert de uitdagingen voor kleinere aanbieders. Haar innovatieve Centrum Veerkracht biedt een geïntegreerde aanpak, maar loopt tegen contracteringsproblemen aan. Niet-gecontracteerde zorg wordt soms voor slechts 60% vergoed, waardoor patiënten moeten bijbetalen. 

Juridische ontwikkelingen 
De situatie heeft geleid tot een aangekondigde collectieve rechtszaak van de stichting 'Recht op GGZ' tegen de Staat en zorgverzekeraars. Hoogleraar gezondheidsrecht Martin Buijsen acht de eisers niet kansloos, gezien de zorgplicht als resultaatverplichting wordt beschouwd. 

Toezicht en handhaving 
De Nederlandse Zorgautoriteit (NZa) heeft in maart 2024 de vier grootste zorgverzekeraars aangespoord hun zorgplicht te verbeteren, maar critici vinden dit onvoldoende. De Consumentenbond heeft een handhavingsverzoek ingediend om strenger toezicht af te dwingen op de hoeveelheid ingekochte zorg. 

De rol van kostenbeheersing 
Zorgeconoom Marco Varkevisser wijst op de complexiteit van de situatie: zorgverzekeraars moeten efficiënt inkopen om de premies betaalbaar te houden, maar dit staat op gespannen voet met de toegankelijkheid van zorg. Initiatieven zoals die van Menzis, om extra te betalen voor complexe patiëntenzorg, bieden mogelijk een richting voor oplossingen.