Apothekersorganisatie KNMP publiceerde een aantal cijfers waaruit bleek dat er niet minder dan 1492 medicijnen tekort waren in 2019. Dit is bijna een verdubbeling in vergelijking met 2018. In vergelijking met 2008 kan men zelfs spreken over een tekort toename van 700%. Steeds vaker moeten apothekers patiënten teleurstellen door hen te vertellen dat bepaalde medicijnen gewoon niet beschikbaar zijn. In de praktijk hebben ongeveer 1 op 7 Nederlanders die gebruik maken van medicijnen te maken met zulke tekorten. 

Preferentiebeleid van de zorgverzekeraars 
Zorgverzekeraars beslissen vaak voor hun patiënten welke medicijnen geleverd moeten worden. Dit is het zogenaamde preferentiebeleid. Aan de hand van dit beleid kunnen zorgverzekeraars gunstige prijsafspraken maken waardoor veelgebruikte medicijnen goedkoper worden en de stijging van de zorgkosten minimaal blijft. Apothekers moeten aan hun kant vooral bepaalde merken leveren als ze geen inkorting van hun budget willen meemaken. 

Alhoewel dit beleid op het eerste zicht gunstig lijkt, zijn hier ook een nadelen aan verbonden: steeds vaker hebben apothekers te maken met productschaarste. Medicijnfabrikanten verkiezen logischerwijs om de landen die het meest betalen voor hun medicijnen als eerste te leveren. Nederland bevindt zich zeker niet aan de top van deze lijst en ondergaat dus de wet van de markt. 

Het gevolg is dat vooral dure en gespecialiseerde medicijnen als eerste tekort schieten. Denk bijvoorbeeld aan Parkinsonmedicijnen of anticonceptiepillen. Maar zelfs medicijnen die wij als doodnormaal beschouwen, zoals paracetamol, zijn tegenwoordig regelmatig onbeschikbaar. De laatste zorgcrisis die veroorzaakt werd door de wereldwijde Corona pandemie heeft nogmaals aangetoond dat een plotse piek in de vraag naar medicijnen de sector hard onder druk kan zetten.

Andere oorzaken voor tekorten: kleine voorraden en buitenlandse productie
De Corona crisis heeft nog twee andere pijnpunten in het medicijnenaanbod van Nederland blootgelegd. 

1. Nederland heeft kleine medicijnvoorraden: er werd de laatste jaren veel bespaard. Voorraden bij de apothekers en de groothandel zijn verkleind om verspilling te vermijden (door bijvoorbeeld medicijnen die over tijd zijn weg te smijten), maar dit heeft ook gezorgd voor een minder goede opvang van tekorten. Bovendien is er geen strategische voorraad aangelegd voor essentiële medicijnen en zorgmiddelen die gebruikt kunnen worden in tijden van crisis. Uiteraard kan men niet voorspellen met welke soort crisissen men in de toekomst te maken zal hebben, maar men moet wel altijd bereid zijn op een aantal nationale noodscenario’s. 

1. De productie van medicijnen vindt steeds vaker plaats in het buitenland: veel medicijnen worden voornamelijk in India en China geproduceerd. Dit zorgt ervoor dat de distributiekanalen zeer kwetsbaar zijn. Men heeft minder controle over de kwaliteit van de productie en de distributie kan, door de afstand en verschillende tussenkanalen, gemakkelijker in het gedrang komen. Daarom wordt er tegenwoordig steeds meer gepleit om de productie van geneesmiddelen terug naar Europa te halen. Over een lokale productie heeft men immers meer controle. 

Bovendien is dit niet enkel een probleem voor Nederland, maar bij uitstek ook een Europees probleem. Wie tegenwoordig geconfronteerd wordt met tekorten bij de apotheker heeft nog een paar alternatieven: geneesmiddelen kunnen soms nagemaakt worden door apothekers en vaak kunnen ze ook in het buitenland aangekocht worden, in landen waar ze wel beschikbaar zijn. Als er geen oplossing in de maak is, lijkt de overheid te moeten ingrijpen, tenzij zorgverzekeraars en apothekers tot een oplossing komen.